[Chút cảm nhận] Chỉ tại con chim Bồ câu - Patrick Süskind
“Chỉ tại con chim Bồ câu” - Patrick Süskind
Tôi chưa từng đọc tác phẩm khác của Patrick Süskind, tôi chỉ xem phim “Mùi hương” một bộ phim được chuyển thể
từ cuốn tiểu thuyết cùng tên do ông sáng tác. Tuy nhiên, ngôn ngữ điện ảnh và ngôn ngữ văn học là khác nhau nên tôi
sẽ không đem ra bàn chung với cuốn tiểu
thuyết này của ông.
Patrick Süskind là một người Đức, sinh năm 1949, chỉ sau
“cuộc diệt chủng” Holocaust do Đức Quốc xã cùng bè phái tiến hành vài năm (1941
- 1945). Có lẽ đây cũng chính là một điều ảnh hưởng đến ông khi viết tác phẩm
“chỉ tại con chim Bồ câu” (hay là một lý do nhỉ?). Bởi ngay từ phần mở đầu ông
đã đưa nhân vật Jonathan Noel vào một cuộc hồi tưởng. Mẹ ông ta đã bị bắt đến
trại tập trung trong một buổi chiều hè, ông tự nhận thức được nơi bà đến sẽ là
một cái đích một chiều. Ông biết “chẳng
có ai sống sót trở về” từ nơi đó. Rồi vài ngày sau, bố ông cũng biến mất.
Ông và người em gái của mình được những người đàn ông lạ cứu - những người mà
chính bản thân ông cũng không biết là ai. Dù họ cứu ông, thì ông cũng vẫn thấy
xa lạ. Cuộc đời ông dần dần đi vào một sự cô đơn kỷ luật mà ông tự mình đặt ra.
Chuyện sẽ không có gì đáng nói nếu ông cứ sống cuộc đời đó
của mình - một cuộc đời mà ông cho là chẳng có gì tuyệt vời hơn. Không có quá nhiều
sự kiện đáng nhớ ngoài chuyện bố mẹ mất tích, em gái thất lạc, vợ phản bội…Một
cuộc đời không có ai làm phiền, sạch sẽ, có tài khoản tiết kiệm, có việc làm là
chân bảo vệ tại ngân hàng Rue De Sèvres, sắp được sở hữu căn phòng mà mình đã
sống mấy chục năm trời…Nói chung, cuộc đời ông tuyệt vời vì đến tận bây giờ,
khi ông ở quãng trên dưới năm mươi tuổi, nó vẫn nằm trong sự kiểm soát của ông.
Song, bất hạnh thay cho ông Jonathan là ngay khi mọi chuyện
đã an bài tất thảy, ông sắp đi đến một cái đích mà ông cho là viên mãn thì một
buổi sáng đẹp trời, ông bắt gặp một con chim bồ câu. Cái tài của Patrick
Süskind là khiến người ta cảm thấy sự xuất hiện của con chim bồ câu thật sự là
một ngã rẽ lớn trong cuộc đời của Jonathan. Ông đã xây dựng tính cách bình thản
đến vô tình cho Jonathan khi bố mẹ chết, bản thân cùng em gái phải trải qua
những ngày tháng trốn chạy, bị vợ phản bội của ông ta khiến người đọc cảm thấy
sự xuất hiện của một con vật bình thường lại là một điều gì đó rất bất thường
trong thế giới của ông. Bởi ông ta không mang tâm lý của một con người bình
thường, mọi thứ của ông ngay từ đầu đã bị đảo lộn với thế giới. Nên khi con
chim xuất hiện, với chúng ta nó có thể chẳng là gì, ta có thể giết nó cũng nên,
nhưng đối với Jonathan Noel, nó chẳng khác nào cuộc diệt chủng Holocaust.
Từ sự xuất hiện của con chim bồ câu đó, cùng những vệt phân
xanh kèm theo lông tơ đã kéo theo rất nhiều sự xáo trộn khiến ông Jonathan bị
đẩy đến bờ vực…cận kề sống và chết, giữa thực và mơ, giữa cái tôi và thế giới
rộng lớn bên ngoài.
Ông cảm thấy mình không còn tự do, ông phải tìm cách ra đâu
đó ở một thời gian, ông phải bắt chuyện với một người mà trước đó ông không nói
gì dài quá một lời chào, thậm chí ông còn phải nhắc khéo bà ta dọn đống phân và
đuổi con chim bồ câu đi. Ông quên mở cửa cho Monsieur Roedel - giám đốc ngân
hàng, ông không thể đứng yên một chỗ, ông gặp người ăn xin, ông làm rách quần,
ông thấy mình trở nên hãm tài, ông thấy gần như đã chết khi sống trong một căn
phòng như “cỗ quan tài” và nhai thật chậm “bữa ăn cuối cùng”, hay ông trở nên
trẻ dại…Những cung bậc cảm xúc bị đẩy dần lên cao. Ban đầu chỉ là một chuỗi những
hành động, nhưng càng về sau nó càng lan đến cách nhìn nhận của ông, thế giới
quan trong ông.
Câu hỏi được đặt ra cho tôi trong suốt quá trình đọc cuốn
sách đó chính là: Tại sao ông ta phải
thế?
Ông ta phải sống trong một thứ kỷ luật hà khắc của chính bản
thân mình, thứ kỷ luật mà sự tự do được chứng minh bằng chuyện có gặp ai trước
cửa nhà vệ sinh vào mỗi sáng hay không! Ông ta có hằng hà sa số những luật lệ
nhằm thu mình lại, cố để phân ra đâu là mình đâu là người khác, tách biệt khỏi
thế giới mà ông đang sống. Ông mất niềm tin vào con người, sau là vào cả chính
bản thân mình. Ông tự chấp nhận cuộc đời và tự hoàn mỹ nó trong đôi mắt của mình.
Để rồi cuối cùng nó khiến ông tin tưởng hoàn toàn và sự đẹp đẽ ảo tưởng đó khi
suốt bao nhiêu năm trời không có một kẻ nào đến “viếng thăm”. Sự kiện con chim
Bồ câu ở đây là một sự kiện chính, một cú nổ kinh hoàng đánh thức ông khỏi giấc
ngủ mà ông tự ru.
Một việc nếu lặp đi lặp lại quá nhiều lần sẽ trở thành một
thói quen, thói quen của Jonathan không bình thường, thói quen của ông là nhớ
chính xác hết số lượng bước chân của mình, bậc thang nơi mình làm việc, vứt rác
đúng nơi quy định,nhớ chính xác thói quen, biểu hiện, cử chỉ của người
khác…Thói quen của ông gần như là một thứ ám ảnh được tiếp xúc trong một thời
gian dài. Một thứ thói quen có đôi phần bệnh hoạn. Ông ta thật chất là người dễ
xúc động, nhưng những thói quen khiến ông quên đi những xúc động đó. Ông sống
như một kẻ bị đồng hoá, một kẻ vô tri, một con rối suốt nhiều năm trời. So với
việc bị Đức Quốc xã bắt giết, thì trường hợp này của ông cũng chẳng khá khẩm
hơn gì.
Chính ra, ông đã sống mà không phải là sống. Trái tim của
ông, tình cảm của ông cạn kiệt và chỉ còn một màu xám xịt.
Đọc ở đoạn đầu tôi đã lạ lắm, tôi thấy lạ vì ông không đau
buồn trước cái chết của bố mẹ, không đau buồn khi bị vợ phản bội, ông cũng
không có ý muốn tìm lại em gái của mình…Đó đều là những người thân của ông, tại
sao ông lại dửng dưng đến vậy? Nhiều lúc tôi thấy trách cứ ông, thấy ông bị thế
này là đáng lắm. Nhưng rồi tôi lại thấy nực cười, sao tôi lại thấy hả hê khi
một người đàn ông bị “xâm phạm” bởi một con chim bồ câu? Tôi cũng giống như ông
ấy chăng?
Nhưng có thật như thế không? Nếu ông đang cố gắn giúp con
người hàn gắn lại những sai lầm kinh tởm của họ bằng việc ép mình sống thật
hoàn hảo thì sao?
Có một đoạn miêu tả sự phẫn nộ cùng cực của ông như thế này:
“…bắn cho nó vỡ tung ra, toác
cái vỏ nặng như chì, khiến nó đổ ụp xuống, nghiền nát tất cả, chôn vùi tất cả,
tất cả, chôn vùi toàn bộ cái thế giới hôi hám, ồn ào, phiền toái, kinh tởm
này;”
Nó giống như “ý tưởng” của Đức Quốc xã khi muốn diệt chủng
người Do Thái. Tức nghĩa là ông ta đã bị đồng hoá.
Ông đã phẫn nộ như một kẻ độc ác, đã hành động như một con
rối và chính ông tự nhận như thế. Nhưng sâu thẳm hơn, tận cùng hơn, ông đã đau
khổ, đã sợ hãi khi những sự kiện chính trong đời ông xảy ra, nhưng ông không
thể kêu than được, giống như phản ứng cơ thể của ông khi cái quần bị rách, một
loại hooc môn tên Adrenalin tự nhiên phát sinh khiến con người ta tạm quên đi
cảm giác đau đớn hiện tại mà phải điên cuồng nghĩ ra cách giải quyết loại đau
đớn đó. Ông tìm cách tự phong bế chính mình, thu gọn thế giới của bản thân vào
cái phòng chật hẹp nhưng ngăn nắp, sạch sẽ. Ông không cho ai xâm phạm tới như
không cho ai làm tổn thương ông.
Ông phẫn nộ và cảm thấy ghê tởm với nạn diệt chủng, nhưng ông
cũng chỉ như bao người, không thể làm gì ngoài chạy trốn. Nên ông tức giận cả
chính bản thân mình. Ông tức giận cả thế giới.
Sự xuất hiện của con chim bồ câu không phải là sự xuất hiện
bình thường, đó là một tiếng nổ lớn đánh thức ông dậy trong nỗi đau. Ông chưa
bao giờ quên được nó, khi nó lại lần nữa xuất hiện, ông lúng túng và vụng về
như bao người bình thường. Ông có thể chết được như bố mẹ, dù ông trốn chạy. Sự
tàn nhẫn của con người là vô độ, đến cái mức mà người ta đã không còn giống như
đồng loại của mình. Họ biến thành những cỗ máy vô tri chỉ biết làm theo mệnh
lệnh hoặc một loại thói quen bệnh hoạn.
Cách mà ông Jonathan chọn để tạm thời thoát khỏi nỗi đau
thương không phải chỉ là thu mình lại, cắt mọi liên hệ với thế giới bên ngoài,
mà là cách tự đồng hoá bản thân với những con người tàn nhẫn kia. Ông cho rằng
chỉ cần không tin tưởng ai, không yêu thương ai nữa thì mình có thể được an
toàn. Tình thương, nỗi đau khổ làm con người ta suy yếu, nhu nhược.
Đây cũng chính là một tội ác mà Đức Quốc xã đem lại, nó làm
thay đổi cả một xã hội nói chung và những con người nói riêng. Nỗi đau mà họ để
lại khiến người ta ám ảnh, tự thoát khỏi xúc cảm bình thường của một con người
để tiến đến bước đường cùng, bờ vực điên loạn, thực ảo lẫn lộn.
Khoảnh khắc khi mà tiếng sấm rền vang như tiếng bom nổ,
Jonathan mới chính thức thoát khỏi mộng ảo do mình tự tạo nên. Ông quay trở lại
nơi mà mình đã kết giới thương đau - Nhà. Ở đó, ông sợ hãi đến chết được, ông
tự cho rằng bản thân không thể sống được nếu thiếu bố mẹ, thiếu em gái. “Lão - con - nít Jonathan sợ bị bỏ rơi đến tuyệt
vọng như thế đấy.” Nếu là một bộ phim, thì chi tiết này được gọi là chi
tiết nhân vật tự cởi bỏ nút thắt, tự mình giải quyết vấn đề của mình. Ở đây,
chi tiết này cũng gần như là vậy. Tâm lý nhân vật được Patrick Süskind khai
thác rất tự nhiên, không hoa lệ. Ông không miêu tả rườm rà những cảnh vật hay
nói quá nhiều vào triết lý của cuộc đời, dùng lời văn để kể ra họ đang buồn đau
thế nào. Ông chỉ tập trung vào cái cách mà ông Jonathan nhìn nhận cuộc đời này
trước và sau khi tỉnh mộng, qua những hành động trong ngày của ông ta.
Nếu so sánh, ta có thể thấy được đó là hai bức tranh hoàn
toàn đối lập.
Bức tranh trong cơn mộng của ông là một màu sắc trông có vẻ
đẹp, có vẻ chỉn chu, kỷ luật nhưng lại đầy rẫy những hỗn độn của sự sợ hãi,
hoang mang không biết bấu víu vào đâu, của những gam màu u tối, lạnh lẽo tuyệt
đối. Trong hội hoạ, một gam màu nào quá đỗi tuyệt đối sẽ không tạo ra được
chiều sâu, vô hồn. Như vậy có thể thấy ông Jonathan trước đó chỉ là một người
sống trong bản thể của mình, nhưng không kiểm soát, không hiểu được mình đang
làm gì. Còn bức tranh sau khi tỉnh mộng của ông là một cái gì đó thực tế, phũ
phàng, nhưng lại tươi sáng, đầy hy vọng và nó được pha trộn giữa gam màu tối
lẫn gam màu sáng.
Con chim bồ câu theo ý kiến của bản thân tôi chỉ như một phép
ẩn dụ mà Patrick Süskind sử dụng để người đọc sau khi đọc đến dấu chấm cuối
cùng tự vấn bản thân mình, họ đang sợ hãi điều gì? Ông Jonathan sợ bị xâm hại
yên bình, xâm hại đến tự do, xâm hại đến hạnh phúc. Đức Quốc xã đã làm tất cả
điều đó với ông. Quyền con người của ông đã bị tước đoạt hết. Vậy thì chúng ta
vô hình chung có phải cũng sợ hãi những điều đó mà chúng ta không nhận ra? Một
nỗi sợ hãi thẳm sâu vốn luôn tồn tại trong mỗi người, nhưng chúng ta lại tạm
quên đi bằng những thứ nhỏ nhặt thường ngày.
Không phải là Đức Quốc xã thì sẽ là những kẻ khác. Chúng ta
hoàn toàn có thể bị tước đi nhiều điều khi con người càng ngày càng hủ bại,
càng ngày càng điên cuồng, khát máu và bệnh hoạn hơn.
Thế giới của Jonathan không quá xa vời với thực tại của chúng
ta, khi tội ác ngày càng được nhân rộng hơn, sự vô tâm của con người, cái mà
người ta gọi là nỗi cô đơn càng ngày càng dày lên. Chúng ta đang mơ tưởng đến chỉ
là những thứ trước mắt, tạm thời như cách ông Jonathan chọn để quên đi thực
tại. Trong khi đó, cái ta cần giữ gìn, cần đấu tranh là khoảnh khắc ngắn ngủi
bên những người mà ta yêu thương. Đó là sự gắn kết cộng đồng; xã hội, là thứ để
ta bấu víu vào cuộc đời này.
.JPG)
0 nhận xét:
Đăng nhận xét