Nỗi buồn Chinatown
Nỗi buồn Chinatown
***
Nhắc đến Sài
Gòn người ta sẽ nghĩ về những điều hoa lệ nhiều hơn là một nỗi buồn, nhắc đến
Sài Gòn người ta sẽ cảm nhận thấy một hơi thở hiện đại và một cuộc sống vội vã
đêm ngày. Tôi biết vậy, nên tôi chẳng nhắc đến nó nữa.
(Sài Gòn - Hòn ngọc Viễn Đông dường như chưa bao giờ thôi lấp lánh)
Tôi vẫn luôn
tự nhắc bản thân mình rằng đến mỗi miền đất mới, sau mỗi cuộc hành trình hãy
rút ra một điều gì đó. Không thể là kinh nghiệm thì cũng phải là một dáng hình
cụ thể về nơi đó. Song, có lẽ tôi đã áp đặt hoặc nói chính xác hơn là đã đánh
giá cao khả năng của mình. Tôi luôn chỉ có một cảm giác rất mơ hồ ở mỗi nơi tôi
đến. Mơ hồ theo một nghĩa ám ảnh. Tôi bị hút vào, và nó bắt tôi phải luôn nghĩ
về nó.
Lần này, với
Sài Gòn. Đó là một nỗi buồn! Nỗi buồn trong khu phố người Hoa. Tôi xin phép được
gọi với cái tên: Nỗi buồn Chinatown.
Anh nói với
tôi: Em sẽ thích Sài Gòn cho mà xem!
Một người bạn
nói với tôi: Cậu sẽ thấy yêu Sài Gòn và sự dễ thương của nó.
Một người
khác lại nói: Sài Gòn cái gì cũng lớn, cái gì cũng dư…theo một hướng tích cực.
Tôi đã dành
sáu năm trời để sống ở Hà Nội, sáu năm để quen với sự hoài cổ, bụi bặm và xô bồ
của nó. Tôi luôn cố tưởng tượng đến một Sài Gòn còn hoa lệ hơn thế, nhưng lại
không thể. Chưa đi nên chưa biết, chưa đến nên chưa hay. Tôi tự nói với bản
thân khi tôi cứ tưởng tượng thì mọi hình ảnh đó cũng chỉ mang một dáng hình của
Hà Nội - Thành phố lớn nhất và ồn ào nhất mà tôi sinh sống. Vậy nên tôi sẽ tới
Sài Gòn, không một chút do dự.
(Tôi luôn tưởng tượng một Sài Gòn theo dáng hình Hà Nội)
Đặt vé vào
lúc cận Tết, mọi thứ giống như một bộ phim bị tua nhanh. Vé hết veo trong vòng
vài phút, tôi cố nài nỉ người bạn của mình nhét tôi vào một cái máy bay nào đó.
Không nhất thiết phải là hãng hàng không nào quá tiện nghi, tôi chỉ cần đi được.
Và dù vé có cao hơn một chút, tôi cũng gật đầu chấp nhận.
Lần đầu tiên
đến Sài Gòn, tôi không thấy nó có gì hay ho so với Hà Nội. Sài Gòn vội vã, nóng
nực và sự hiện đại cũng không khác biệt là mấy. Nhưng một buổi tối, khi đến khu
phố người Hoa lại là một cảm giác rất lạ, lạ hơn những nơi chốn khác trong Sài
Gòn. Đó dường như là một cái nhân trong một vỏ bọc bình thường. Nếu không đi
sâu vào, thì chúng ta không bao giờ biết được.
Sâu thẳm bên
trong mỗi con người là gì? Là một khát khao, là một tình yêu, hay chỉ là một nỗi
buồn khi mọi thứ trước mắt bắt đầu trôi đi đầy vô nghĩa?
(Tôi bắt gặp
một người ngoại quốc ngồi trong ngôi chùa Bà Thiên Hậu hàng giờ liền)
Người Hoa đã
đến Sài Gòn này từ rất lâu trước đó, nhưng suốt chiều dài lịch sử họ luôn phải
chịu sự miệt thị, ghét bỏ. Ở Triều Tây Sơn, những người Hoa sinh sống tại đây
còn bị tàn sát dã man. Nhưng họ vẫn không rời khỏi mảnh đất này và tồn tại đến
ngày nay. Tôi cũng không rõ lý do vì sao họ phải bỏ xứ tha hướng đến đây, có lẽ
đó cũng chính là một nỗi buồn khó nói thành lời của họ.
Người Hoa nay
chỉ còn tập trung rải rác quanh khu vực Chợ Lớn và một số quận. Công việc chủ yếu
là buôn bán các mặt hàng về cơ khí, thuốc, thực phẩm…Tôi tìm hiểu thì được biết
họ hầu hết là người Triều Châu, Phước Kiến, Phước Châu…Ngôn ngữ của họ không phải
tiếng Trung Quốc phổ biến mà nghe giống như tiếng Quảng Đông, Quảng Châu, Phước
Kiến, Phước Châu và tiếng Hẹ. Nhưng đến bây giờ, họ đã hoà vào với người Việt,
rất khó để nhận ra họ là người hoa.
Tôi nhớ trong bộ phim The Lover, nam nhân vật chính cũng là một người Hoa, sống ở Sài Gòn. Anh ta giàu
có, rất giàu có. Nhưng anh lại không có được người mà mình yêu. Tôi để ý người Hoa vào thời kỳ đó có lẽ sống rất tốt. Họ là những gia tộc, những thương nhân đầy nguồn lực kinh tế, chứ không phải là một cụm người nhỏ lẻ như bây giờ.
Rõ ràng là mọi
thứ đã tàn lụi cũng từ rất lâu trước đó. Sự phồn thịnh của họ đã sụp đổ, như một
vương triều hùng mạnh không thể trụ nổi quá ba đời vua.
Đó có phải
là một nỗi buồn hay không? Tôi tự cho là có. Hoặc đó chỉ là nỗi buồn của tôi.
Tôi luôn cảm thấy buồn khi ngắm nhìn một cái gì đó đang mất dần đi. Tôi tưởng
tượng ra khung cảnh phồn hoa, nhộn nhịp và rồi mở mắt ra là một hiện tại, với
những con người u buồn, lặng lẽ.
(Đi đến tận cùng con người cũng là một nỗi buồn chôn kín)
Về khu người
Hoa ở Sài Gòn, chỉ cần lên mạng bạn cũng có thể tìm kiếm được rất nhiều thông
tin. Về lịch sử, về nguồn gốc con người, phong tục tập quán, v.v…Nhưng tôi tin
chắc, bạn không thể tìm được một cảm giác. Đó chính là cái cụ thể đến mức mơ hồ
ở mỗi miền đất mà tôi nói.
Tôi đi tới
đây vào khoảng 8 giờ tối cho đến 11 giờ đêm, khi ấy các cửa hiệu đều bắt đầu
đóng cửa. Khu chợ dồn tụ rác, những gánh hàng ăn đêm im lặng chờ khách tới. Tôi
đã hơi ngạc nhiên, phần nào đó trong tôi ngạc nhiên khi ở giữa một thành phố phồn
hoa, con người luôn sống về đêm như Sài Gòn lại có một nơi thế này. Thế nào ư?
Là khi người ta lướt qua, chẳng có gì đáng để nói. Nhưng khi người ta đứng lại,
người ta lại thấy có một dòng tâm sự.
Không hẳn là
nỗi cô đơn, chỉ là buồn mà thôi.
Dưới mỗi chữ
tiếng Việt đều sẽ đi kèm với một chứ tiếng Hoa. Họ nhắc nhở cho ai? Cho chính
mình. Rằng bản thân họ là ai, và ngôn ngữ của họ nói là gì. Không phải là để
khoe mẽ hay là để phân biệt dân tộc.
(Biển hiệu luôn có hai loại ngôn ngữ)
Những cặp
đôi đi ăn đêm. Nhưng câu chuyện ngắn ngủi, không có quá nhiều điểm nhấn. Tôi ngồi
rất lâu để đợi hết cặp này tới cặp khác.
Việc dùng sự
xa lạ để cảm nhận về một nơi nào đó là thói quen của tôi. Tôi cố gắng nghĩ xem
mình có thể nhớ họ và gặp lại họ được không? Hầu hết là không! Tôi hiểu ra
duyên phận không dễ dàng đến như vậy.
Tôi thích chụp
ảnh đường phố, như một ký sự hành trình. Tôi chụp không đẹp, cũng không có máy
móc hiện đại, nhưng tôi đã cố hết sức để người xem thấy được những gì mà mình
muốn nói. Nơi này hợp với những gì mà tôi muốn, cũng hợp với những cảm xúc
trong tôi. Song để kể được trọn vẹn về Chinatown quả tình rất khó.
Tôi đã đảo
qua một vài bài viết ở trên mạng về Chinatown ở Sài Gòn, tôi cũng đã tìm hiểu về
nó, hầu hết đều đã viết về những nơi “đáng chú ý” ở đây. Tôi không muốn nhắc lại
nữa, bởi người ta cũng không muốn đọc lại những thứ đã được ghi nhiều lần.
Bạn có hiểu
được không, khi mà đột nhiên bạn đang ở một nơi quá nhộn nhịp như Đề Thám, hay
Bùi Viện, sau đó bạn đến Chinatown thì bạn sẽ thấy dường như cảm xúc bạn bị đảo
lộn. Như chiếc đồng hồ cát bị người ta lật ngược lên vậy. Tôi đã phải mất vài
giây mới có thể từ từ cảm nhận, chụp ảnh và nghĩ ra cái gì đó để viết cho chuyến
đi Sài Gòn này.
Thường xuyên
quên con đường mà mình đã đi, cũng quá là kỹ càng mà mất cảm xúc nếu cứ phải nhớ
chi tiết những gì mà chúng ta trải qua. Một ông lão ngồi bên cạnh đống mặt nạ,
một người phụ nữ bán hàng rong ven đường, một người đàn bà khắc khổ bản hủ
tíu…Tất cả đều là một phần của Chinatown này. Tôi không muốn nhớ rõ ràng họ ở
những đâu, trên đường nào, quận mấy nữa…Chỉ là Chinatown này thôi.
Tại sao mọi
người ở đây ai cũng mang vẻ mặt u buồn? Liệu có phải tôi đi vào buổi tối hay
không? Hay có phải vì sau một ngày làm việc mệt mỏi, họ trở nên ít nói, cô liêu
hơn không?
Tôi trở lại
vào ngay buổi sáng hôm sau, để tự giải đáp cho những câu hỏi của mình. Tôi
không nhớ lúc đó là mấy giờ, ở bến xe Chợ Lớn, các loại xe bus đã bắt đầu hoạt
động. Người ta buôn bán nhiều loại hoa quả và mặt hàng. Một sự nhộn nhịp và
tươi mới như vậy đương nhiên không thể có sự u buồn.
Những khu phố
hôm trước tôi đi đã không còn ở đó! Không phải là nó biến mất trên thực tế, mà
là nó biến mất trong ký ức của tôi. Tôi không còn nhớ gì về tên những con đường,
chúng nằm ở đâu. Song như tôi đã nói, nỗi buồn chính là một màu sắc của
Chinatown này, nên có lẽ đi đâu cũng sẽ thấy.
Sự cổ kính ở
nơi này đều mang dáng hình của một thời kỳ vàng son xưa cũ. Nhứng nét văn hoá đặc
trưng, từ kiến trúc cho đến tâm linh đều rất rõ rệt. Khi tôi nhìn thấy những
hình ảnh này, tôi có thể nhận ra ngay lập tức nó là của người Hoa.
Vào trong một
ngôi chùa, có hai người phụ nữ nói chuyện bằng ngôn ngữ riêng của họ. Tôi bối rối.
Tôi không thể nghe được câu chuyện của họ. Đó là một sự riêng tư, một toà thành
bất khả xâm phạm của những người Hoa nơi này.
(Nhận thức về tâm linh của người Hoa rất lớn. Họ có nhiều đền, chùa và đến thắp hương mỗi ngày)
Bạn tôi nói
người Hoa bây giờ chỉ còn là cái gốc, họ không thật sự là người Hoa nữa. Thời
gian trôi qua, cùng với việc chung sống với người Việt, họ bị phai nhạt dần.
Đây có lẽ chính là cốt lõi của nỗi buồn Chinatown.
Giống như việc bạn sinh ra trong một gia đình với đầy
đủ ông bà, cha mẹ, anh chị em, rồi đến một ngày tất cả già đi và chết…Những người
gắn bó xung quanh bạn, sợi dây kết nối của bạn mất dần đi. Và bạn cảm thấy lạc
lõng, u buồn, mất dần đi phương hướng. Bạn ở giữa dòng lịch sử của chính mình,
không sao biết được mình đang sống vì điều gì nữa. Tôi vẫn luôn có cảm giác như
vậy. Khi gia đình tôi cứ mất dần đi từng người một.
Chinatown
cũng đang mai một dần, giờ đây nó chỉ là tàn tích, một vùng đất hoang phế…là dư
âm của một thời kỳ đã cũ. Sự hiện đại của Sài Gòn này đang nhấn chìm nó, tôi lo
sợ không biết một lúc nào đó, nó có thật sự mất hẳn đi.
Những khu tập
thể đã cũ, những biển hiệu chữ Hoa…Tất cả đều mang một cái gì đó rất cổ kính.
Không phải kiểu cổ kính như ở Hà Nội, một sự cổ kính khác. Đôi khi tôi thấy nó có dáng vẻ huyền ảo, đôi khi lại thấy nó mang vẻ trầm uất, tiêu vong.
(Một góc khu tập thể vào buổi sáng)
Nếu có dịp đi lên các khu tập thể của người Hoa, dường
như bạn sẽ có cảm giác nó chật chội hơn những khu tập thể bình thường. Tôi
không bao giờ gặp ai đó ở trên này, họ đều ở trong nhà hoặc đã ra ngoài để đi
làm. Một con chó sủa dữ dội, nhưng không có một ai ló đầu ra nhìn người khách lạ
là tôi. Đó cũng là một loại thất vọng, khi mà sự chào đón một cái gì mới mẻ
cũng đang mất dần trong họ.
Chinatown là
một khu yên tĩnh, nó không giống như Sài Gòn mà tôi cảm nhận được. Tôi nghĩ đó
là một nơi còn phong vị cổ kính, ngay cả những con người rất cũ.
Có bao giờ bạn
thấy buồn bã khi mọi thứ đã trôi đi quá nhanh? Ngày hôm qua bạn một chiếc
Iphone 7, vài tháng sau đã là Iphone 8, Iphone X? Và bạn không thể nào đuổi kịp
nó. Khi chúng ta kiệt sức với tháng năm, chúng ta sẽ dừng lại, sống tĩnh tịch
mà từ chối sự ồn ã, náo nhiệt của phát triển. Tụ lại đâu đó trong chúng ta là một
niềm hoài niệm về những gì đã cũ, và dần dần, nó biến thành một nỗi buồn thẳm
sâu.
.JPG)
0 nhận xét:
Đăng nhận xét